Het samenvallen van binnen- en buitenwereld

“Wat toevallig dat ik nou net jou tegen kom! Ik ben net bezig met…” We kennen allemaal dit soort momenten. Ze vallen op omdat we bezig zijn met iets en we iets mee maken dat precies in ons straatje past. Ik zocht na mijn afstuderen een kamer in Haarlem om het reizen tussen Utrecht en Haarlem te beperken. We vonden het niet leuk omdat ik midweek mijn gezin moest missen. De derde optie klikte: de huiskamer van de vrouw die me kon huisvesten bevatte een schilderij dat mijn ouders ook hadden, ze had dezelfde voornaam als mijn oma, ze was weegschaal net als ik, ze was geboren in de buurt waar mijn vrouw geboren was. En zo stapelden de toevalligheden zich op. Ze stelden me gerust en ik heb er anderhalf jaar lang met plezier gewoond doordeweeks.

Het is het soort toeval dat ineens betekenis krijgt door mijn achtergrond en herinneringen. Het proces van herkenning vindt plaats omdat objecten, het gesprek, de sfeer associatieve patronen op gang brengen die daarmee te maken hebben. Als je op vakantie bent zoek je naar dingen die je herkent. Omgangsvormen die je kunt plaatsen, een supermarkt die min of meer hetzelfde heeft en werkt als die van thuis, mensen bij wie je voldoende overeenkomsten voelt om je op je gemak te voelen. Als al die dingen ontbreken kun je een culture-shock ervaren. Als er voldoende aanwezig zijn merk je dat je ontspant.

Soms zijn die toevalsmomenten met betekenis zo sterk dat ze aanvoelen als een wonder. We noemen zo’n samenvallen van uiterlijke omstandigheden en innerlijke activiteit ook wel synchroniciteit. Het woord werd in de jaren ’30 van de vorige eeuw door Carl Jung geformuleerd (zie bijvoorbeeld dit korte clipje) met referenties aan o.a. Arthur Schopenauer die ook met het verschijnsel bezig was.

Geheimzinnig toeval

Hoe bewuster we bezig zijn met iets, des te minder overvalt ons dit soort toeval. Je bent bijvoorbeeld bezig met een AI project en ontdekt ineens dat je overbuurman daar diep in zit. Of je zit in een restaurant en je ziet iemand een boek lezen, raakt in gesprek en het blijkt iemand te zijn die je snel vooruit kan helpen. 

Maar soms zijn dat soort voorvallen geheimzinniger. Je leest een boek en het lijkt alsof de schrijver je persoonlijk kent. Je wordt gegrepen door de inzichten en ineens word je je bewust wat het centrale thema in je leven is. Of je ontmoet iemand en je begrijpt niet waarom alles in je ineens gaat bewegen. Je emoties kolken, je hoofd tolt van de ideeën, je lijf wil in actie komen. Pas na een paar nachtjes slapen realiseer je je wat al een tijdje sluimert: het is tijd om een aantal dingen achter je te laten en een nieuw avontuur aan te gaan. 

Jung beschreef synchroniciteit als ‘een zinvolle coïncidentie van uiterlijke en innerlijke gebeurtenissen die zelf niet causaal verbonden zijn’. Er zijn waarschijnlijk vele kleinere of grotere synchroniciteits-momenten in je leven. Een toevallig voorval dat op een onverklaarbare manier betekenis voor je heeft. De buitenwereld is vaak een spiegel van waar je innerlijk mee bezig bent. Je herkent de dingen waar je van houdt, of waar je je aan ergert in jezelf ook aan de buitenkant. In het geval van synchroniciteit heeft het een diepere betekenis. Het vertelt je iets over waar je onbewust mee bezig bent. Het voorval laat je ook niet meer los. Het stuwt je denken verder, zet je aan tot actie en inspireert je.

Natuurlijk onderdeel van het creatief proces

Ik denk dat synchroniciteit een natuurlijk onderdeel van elk creatief proces is. Je bent nadrukkelijk bezig met het bouwen van bijvoorbeeld een nieuw product, of je werkt aan je relatie of je bent bezig met persoonlijke thema’s. Voor een deel is dat bewust. Voor een deel zijn er onderbewuste processen die hun gang gaan ook als jij er zelf niet bewust mee bezig bent. Zorg dat je open staat en niet teveel als een nerd op de vierkante centimeter bezig bent van je project. Gooi de ramen af en toe open, ga zonder doel onderweg en wandel door een stad om te kijken wat het met je doet. In die ontspannen manier zul je beelden zien, voorvallen meemaken, mensen ontmoeten of op een andere manier boodschappen krijgen over wat je je nog niet bewust was, maar wat belangrijk blijkt te zijn voor waar je mee bezig bent.

Ik durf zelf zover te gaan dat als synchroniciteit zich voor een langere tijd niet meer voordoet, je mogelijk te gespannen bezig bent, te opgesloten bent in een project of je misschien teveel doorkabbelt op goed genoeg terwijl je eigenlijk meer wilt. Sta erbij stil. Luister naar wat de voorvallen in je leven je proberen te vertellen en onderzoek wat je er creatief mee kunt doen.

Joseph Jaworski (verbonden met o.a Peter Senge van De Vijfde Discipline over systeemdenken, en Otto Scharmer van Theory U) schreef een boek getiteld: Synchroniciteit, De innerlijke weg naar leiderschap. 

George Parker
+31 6 5110 8415