“Als je doet wat je altijd al deed, krijg je wat je altijd kreeg.”
De quote wordt toegeschreven aan Einstein, maar ook aan Tony Robbins en vermoedelijk nog meer mensen. Ik heb hem vaak gehoord van management trainers, change managers en op tegeltjes zien staan. En heb hem zelf ook wel eens gebruikt.
Maar het is niet waar. Als je je in de jaren zestig kleedde in de typische mode van die jaren dan was je toen hip. Daarna was je een tijdje uit. Maar nog een tijdje later ben je retro en weer hip. Als je je toen bijvoorbeeld kleedde in hippie kleding of smalle stropdassen met krappe colberts, of in minirokken, leggings en broekpakken hoorde je erbij. In de decennia erna zagen de kleding en ook de kleuren er niet echt goed meer uit. Maar als je naar de foto’s kijkt zie je dat moderne mannen en vrouwen heel goed wegkomen met mode uit die tijd.
Een veranderende context
Ik kan me niet goed voorstellen dat Einstein die uitspraak hierboven heeft gedaan. Als grondlegger van de relativiteitstheorie moet hij zich meer dan wie dan ook bewust zijn geweest van het belang van de context. Als je op een tram staat beweegt die niet ten opzichte van jou. Maar als je ernaast staat beweegt hij wel.
Als ik optreed moet ik in de blble-belt oppassen met een pak kaarten want dat wordt door sommige mensen gezien als het werk van de duivel. Als ik op Nyenrode een gastles geef als afsluiting voor de mooie commissarissen-cyclus kan ik taal gebruiken die bij de eindexamenklassers op het gemeentelijk gymnasium Hilversum waar ik al jaren persoonlijk leiderschaps workshop geef minder aanslaat.
Als ik in Vlaanderen een LectureShow© doe kan ik niet mijn Rotterdamse directheid gebruiken die wel scoort voor bijvoorbeeld sales mensen of de politie Rotterdam.
Verandering: mechanische versus levende systemen
Met andere woorden als ik vandaag doe wat ik gisteren deed kan ik geheel andere resultaten oogsten omdat de context compleet anders is. Om te beoordelen of iets effectief is, zul je naar de relaties tussen de losse onderdelen moeten kijken. Dat is een systemische manier van benaderen.
In mechanische systemen interacteren de onderdelen op een statische manier met elkaar. En dan zal de uitspraak waar ik mee begon vaak wel gelden. Maar in levende systemen levert die interactie verandering op. In relaties, teams, organisaties en de maatschappij zijn ontelbaar interacties die ervoor zorgen dat onderdelen nooit los van hun omgeving staan. De veranderende omgeving waarin ze zitten bepaalt veel van hun waarde en functie.
Door te direct te zijn in Vlaanderen verminder ik mijn waarde en heb ik weinig functie. Maar als ik mijn scripts, gedrag, ritme, volume en toon aanpas krijg ik meer waarde. Het is in levende systemen zelfs zo dat als ik me in het begin aan mijn de Vlamingen aanpas, ik gaandeweg de verhoudingen kan veranderen, zodat ze me na een uur veel meer toestaan dan ze ooit gedacht hadden in het begin.
Morgen is er weer een dag, of…
We zijn natuurlijk gek op one-liners die we op tegeltjes, posters of social media kunnen zetten. Het lijkt erop alsof we het leven tot in alle diepte kunnen vastpakken en dat geeft houvast. Voor een paar momenten of dagen.
En dat is heerlijk wat het helpt ons, al is het maar tijdelijk, helderheid te creëren en te focussen. Maar als die one-liners een dogma worden, zijn we de sigaar. We ontkennen de andere helft van het leven die op andere momenten meer waar is. Zo zeg ik tegen mezelf ‘morgen is er weer een dag’ als ik wil ontspannen en geen zin meer heb om het laatste stukje werk te doen. Maar als ik weet dat het af moet zeg ik ‘stel niet uit tot morgen wat vandaag gedaan kan worden’. Het is maar net wat ik, gezien de context, het meest effectief en dus bruikbaar vindt.
De rechtlijnige denker noemt het opportunisme of ‘zoals de wind waait, waait mijn hemdje’. Persoonlijk denk ik meer aan wat op enig moment het meest effectief is voor wat ik wil bereiken. En gebruik een encyclopedie aan mogelijke teksten en gedrag om te kijken wat voor die creatie het beste past. Zo herhaalde ik vorige week een presentatie over de interactie tussen een zaadje en een eicel met expliciete graphics om een shock-effect te bewerkstelligen. Terwijl ik die ooit ontworpen had om ontroering op te roepen. En het lukte in allebei de gevallen door verandering van omgeving.
+31 6 5110 8415