De Reis van de Held
Waarom is The Wizard of Oz een klassieke film? Waarom is Star Wars al ruim veertig jaar popullair? Hoe komt het dat de verhaalstructuren uit de Noorse, Griekse of Romeinse mythologie zoveel van elkaar weghebben en moderne superhelden films daar gretig gebruik van maken?
Ingewijden weten het. En Joseph Campbell beschreef het waarom in zijn ‘Hero with a Thousand Faces’ (1949). Al deze verhalen volgen op hun eigen unieke manier dezelfde structuur waarin we onszelf herkennen omdat het weergeeft door welke fasen we gaan als we groeien.
Campbell was adviseur van George Lucas in de jaren zeventig. Lucas begon toen aan het filmen aan de eerste drie van de, in zijn hoofd, negen Star Wars films. Deel negen is pas recentelijk, ruim veertig jaar later, uitgekomen. Campbell was als literatuurwetenschapper gespecialiseerd in mythologie en vergelijkende godsdienstwetenschap. Hij dook diep onder de oppervlakte van onze dagelijkse beslommeringen om te onderzoeken wat de overeenkomsten waren in mythologische en ook religieuze verhalen.
Verhalen in de buitenwereld om onze binnenwereld hanteerbaar te maken
Ik licht er hier, op een te eenvoudige maar wel begrijpelijke manier, een van de meest bekende aspecten uit. Hij beschreef de stadia waar we als mens doorheen gaan als we ontwikkelen en transformeren. En vooral als we dat met een bewuste intentie doen om het in termen van TheCreationGame® en de IDEAL Cyclus© te benoemen. Hij analyseerde klassieke mythologie en realiseerde zich dat die verhalen op een metaforische manier weergeven wat we op psychologisch, emotioneel, spiritueel en soms ook fysiek niveau meemaken als we door transformatieprocessen heen gaan. Het verhaal van Odysseus die zich aan de mast laat binden om de verleiding van de Syrenen te weerstaan is een beeldspraak voor hoe bijvoorbeeld diëtisten aanraden die reep chocola maar niet in huis te halen omdat hij anders toch binnen een uur op is.
De verhalen geven beelden bij wat zich op meer ongrijpbare niveaus in onszelf afspeelt. We herkennen dat, vaak onbewust, en kunnen ons identificeren met situaties en met de worstelingen die karakters in het verhaal meemaken. De woorden en beelden helpen ons weer om wat meer grip op onze eigen situatie te krijgen. We krijgen wat meer moed en ze voeden ons geloof dat ook wij de uitdagingen in ons leven kunnen overwinnen en door moeilijkheden kunnen heen groeien. Ook religies zitten vol met metaforische verhalen die hetzelfde effect hebben.
De fasen van de reis
Dit korte animatiefilmpje geeft de stadia weer: The Hero’s Journey according to Joseph Campbell – video by Matthew Winkler and Kirill Yeretsky. En je kunt op deze pagina meer lezen als je geïnteresseerd bent.
Maar in het kort komt het erop neer dat er twee werelden zijn: de bekende wereld waaraan we gewend zijn (onze comfort zone) en de onbekende wereld. We zijn geen helden maar worden helden omdat er een roep om avontuur is. Een prikkel om stappen de ondernemen. We voelen weerstand en weigeren gehoor te geven aan die uitnodiging. We moeten immers onze comfort zone verlaten.
Het gevoel groeit en we komen een mentor tegen die ons helpt en wat instrumenten geeft. Dan stappen we de drempel over en betreden de nieuwe, onbekende wereld. Daar krijgen we de nodige uitdagingen voor de voeten geworpen, strijden we met vijanden en worden geholpen door nieuwe vrienden. We worden verslagen, staan weer op en overwinnen onszelf waardoor we de gevaren het hoofd kunnen bieden. We stijgen boven onszelf uit, transformeren waarna we terugkeren naar de bekende wereld. Die ziet er anders uit doordat wij veranderd zijn.
Als je de structuur eenmaal begrijpt, herken dat je favoriete films en literatuur niets anders zijn dan een weergave voor wat zich in je eigen binnenwereld afspeelt. Je wordt je meer bewust van de leuke en nare, laffe en dappere, stomme en slimme kanten van jezelf. Die soms ongrijpbare gevoelens, onbewuste gedachten, grillige impulsen worden wat makkelijker hanteerbaar omdat we er meer beeld bij hebben en er beter over kunnen praten.
Plastic Heroes
Ik sprak in Podcast 33 en 34 met Sven Noordhoek over Plastic Heroes (te beluisteren via Simplecast, Apple, Google, Spotify, Stitcher). Een initiatief van Nedvang waar hij toen werkte dat in 2005 begon en in 2009 bekend werd met de landelijke campagne rondom plastic scheiding onder de naam Plastic Heroes (Nederland van afval naar grondstof, nedvang.nl).
Sven voelde de roep om avontuur en ging het avontuur aan. In dat proces werd de maatschappij ook tot avontuur opgeroepen: op naar een nieuwe wereld zonder afval. Natuurlijk loop je tegen weerstand aan (de weigering) en komt er hulp waardoor het makkelijker wordt. Sven praat over de formule gedrag=kennis+houding+gemak. De noodzaak neemt toe en er staan vele mentoren op om ons te gidsen. We zijn ruimt tien jaar verder en er is veel gebeurd inmiddels. Maar het transformatieproces is nog lang niet afgelopen. Er zijn nog steeds ‘monsters’ in het verhaal die rustig doorgaan op de oude manier. Maar er verzamelen zich steeds meer hulptroepen.
Corona Heroes: elkaars mentor zijn
Ook tijdens de COVID-19 crisis betreden we een nieuwe wereld. En zijn er helden nodig. Natuurlijk de mensen die in de frontlinie knokken zoals mensen in de gezondheidszorg die fysiek, mentaal en emotioneel bloot staan aan gevaar en moeilijke situaties. Maar ook lokaal en landelijk bestuur die behalve met begrip, natuurlijk ook met veel emoties en kritiek te maken krijgen terwijl ze met soms te weinig informatie moeten navigeren. Dat is allemaal onderdeel van de ‘nieuwe, onbekende wereld’.
In deze situatie hebben we denk ik elkaar als mentor nodig. De patronen zijn hetzelfde als in elk transformatieproces, maar er zijn geen alleswetende gidsen die deze situatie letterlijk hebben meegemaakt. In de nieuwe wereld zullen we regelmatig gevoelens van paniek, angst, depressiviteit en vermoeidheid moeten overwinnen. Dat lukt zelden alleen. We hebben verhalen nodig die ons hoop en moed geven. In de vorm van verhalen van anderen, mythologie of superhelden films. Ze helpen ons contact te maken met waar de roep om avontuur altijd raakt: onze ziel. Als we daarmee contact maken ligt de weg open naar heruitvinden van onszelf, maar ook onze producten, diensten en werkprocessen.
In de woorden van Campbell: “I say, follow your bliss and don’t be afraid, and doors will open where you didn’t know they were going to be. If you follow your bliss, doors will open for you that wouldn’t have opened for anyone else.”
De 12 stadia als hulp bij transformatie
Ik heb een tabel gemaakt om je te helpen te analyseren wat je voelt, waar je dan waarschijnlijk zit en wat je kunt doen om een stap verder te komen. Op avontuur!
+31 6 5110 8415