“Ik denk dat het over ongeveer vijftig jaar mogelijk zal zijn om computers met zo grote opslagcapaciteit te programmeren om ze het imitatiespel zo goed te laten spelen dat een gemiddelde ondervrager niet meer dan 70 procent kans heeft om te identificeren of de bevraagde een computer of een mens is na vijf minuten ondervraging. (…) Ik denk dat aan het eind van de eeuw het woordgebruik en de algemeen opgeleide mening zo sterk zullen zijn veranderd dat men kan spreken over denkende machines zonder dat hier discussie over is.”
Alan Turing en zijn Imitation Game
Dit sprak Alan Turing in 1950 uit. Hij deed die uitspraak omdat hij dacht dat computers zo intelligent konden worden dat ze mensen konden imiteren. Je zou in een gesprek (de tegenwoordige chat) niet goed meer kunt achterhalen of je met een mens of een computer te maken had. De film The Imitation Game (2014, met Benedict Cumberbatch als Alan Turing-klik voor de imdb pagina) gaat over hoe Turing de Enigma (een Duitse codeermachine met een ongeëvenaard cryptografisch veiligheidsniveau) ontcijferde. Hij legde een belangrijke basis voor computerwetenschap en arteficial intelligence (AI).
In een uitzending van een van mijn favoriete podcasts, Radiolab, deden ze de Turing test met een zaal. Speels en niet wetenschappelijk maar 40% van het publiek wist zeker dat de ondervraagde een mens was, terwijl de antwoorden van een computer kwamen. Geslaagd!
Zijn we ge-binariseerd?
Wat me echter aan het denken zette was de analyse van de wetenschapper na het onderzoekje. In plaats van de conclusie ‘nu zijn computers net zo intelligent als mensen geworden’ zei hij: “Wat we ook moeten bedenken is dat wij mensen mogelijk meer op computers zijn gaan lijken en daardoor het verschil moeilijker kunnen merken.”
Natuurlijk zijn computers veel beter geworden. Chatbots zijn aan de orde van de dag. Maar ik moet bekennen dat ik de afgelopen vijftien jaar een toename van binair denken zie. Een voorbeeld is het be(en vaak ver-)oordelen van elkaar in reviews. Ik schreef als eerder over hoe de reviews op IMDB.com steeds ongenuanceerder zijn geworden. Een op zichzelf goede film wordt door honderden mensen neergesabeld met een onbarmhartige ‘1’. De taal die gebezigd wordt liegt er niet om: “Iedereen die aan deze film heeft meegewerkt zou nooit meer aan welke film dan ook mogen meedoen “Deze film heeft mijn avond verwoest en ik krijg die uren nooit meer terug. De makers moeten zich schamen”, “Dit is verreweg de slechtste film ooit gemaakt en het einde van de filmindustrie.” Terwijl anderen diezelfde film met een ’10’ beoordelen en er ontroerende zeer lovende woorden over schrijven. Je ziet bijna geen 4-8 beoordeling.
Het ultieme hokjes denken: óf-óf
Als ik zo’n film bekijk zie ik een technisch goed gemaakte film en prima acteerwerk en een onderhoudend verhaal. Ik kan zien dat als het je smaak niet is ineens alles openstaat voor kritiek. Maar ik beoordeel een rapper niet met een 1 omdat ik weinig met die muzieksoort heb. Ik heb er geen verstand van en bovendien: waarom zou ik er een mening over moeten hebben? Waar ik ook nog eens anderen mee lastig val.
Toch lijkt het hebben van een mening bepalend te zijn om mee te mogen doen. Donald Trump is in mijn ogen op de hoogste positie in Amerika terecht gekomen met wat ik categoriseer als ongeïnformeerde IMDB reviews zijn. Hij heeft een binaire mening over dingen waar hij geen verstand van heeft en hij heeft een binair oordeel over mensen en groeperingen die hij niet kan plaatsen en die niet een een van zijn hokjes passen. Het gebrek aan kennis lost hij op door het aan te vullen met verzinsels, aperte leugens en verdraaiingen van de werkelijkheid. Als iets niet te plaatsen is moet het óf weg óf buigen in zijn richting.
Foute categorieën leiden tot absurde gesprekken
Dat leidt voorspelbaar tot polarisatie, het ultieme hokjes-denken: het is óf zwart óf wit. Je wordt gedwongen je te identificeren met een van die twee zoals ik merk in gesprekken met een dierbare vrienden in Amerika. Je bent ‘niets’ of outcast als je niet een democraat of republikein bent. In de burgeroorlog was het noord of zuid. En in de rassendiscussie is het vaak zwart of wit. Dat zijn in mijn ogen niet de goede categorieën. Het identificeren van gedragskenmerken met een ras, een politieke partijen of een sekse negeert de oneindige nuances. Ons DNA en vingerafdrukken zijn volstrekt uniek immers. Die versimpeling tot nullen en enen zou ook wel eens in ons denken geslopen kunnen zijn. En dat was misschien al aan de hand toen Alan Turing veroordeelt werd vanwege zijn homoseksualiteit wat in 1952 illegaal was in Engeland. Want dat viel buiten de kunstmatige categorieën die we in ons hoofd hebben aangemaakt en die de wereld op die manier proberen in te delen.
The rise of the machines?
Kan het zijn dat The rise of the machines, zoals de subtitel van Terminator 3 luidt niet aanstaande is, maar zich inmiddels allang aan het voltrekken is? Met ons device als verlengstuk van ons wezen. We voelen ons incompleet als het apparaat van ons afgenomen wordt. De voordelen die we ervan ervaren zijn natuurlijk groot. Maar het kan zijn dat het ons actieve denken, persoonlijk onderzoek en eerstehands ervaringen ontmoeedigt. Je kunt alles opzoeken en slikt wat je leest vaak voor zoete koek zonder bronnenonderzoek te doen. Trump vormt zijn mening op basis van weinig en zeer incomplete informatie weten we van mensen die met hem samenwerken (en gewerkt hebben). Maar doet dat verschijnsel zich niet veel algemener voor, ook in ons eigen leven.
Zonder het doorleven van moeilijke situaties waar we een persoonlijke oplossing voor moeten vinden die we niet op internet kunnen vinden, neigen we naar abstracte, algemene en vaak absolute ideeën. We kalmeren onszelf met een schijn-helderheid die theoretisch is door de wereld in óf-óf in te delen. Liever een eindeloze welles-nietes discussie die alleen maar meer van hetzelfde is, dan ons inspannen om de altijd veel complexere achtergronden te onderzoeken. En dat kan gevaarlijk worden als, zoals ik laatst las, een belasting medewerker op basis van je Spotify muziekvoorkeuren je aanmerkt als potentieel fraudeur. Want die underground muziek, rebelse rock and roll voorspelt je moreel niveau. Ik heb geen bronnenonderzoek gedaan overigens, oops :-).
Drop en mayonaise
Gelukkig is onze biologie per definitie niet binair. Geen hiërarchische structuur maar een netwerk-structuur. Niet lineair maar parallel en non-lineair. We kunnen van ons lichaam geen boomstructuur maken omdat het een levend en geen mechanisch systeem is. Alles hangt met alles samen op een fascinerende en voor een groot deel nog steeds mysterieuze manier. Als we doorslaan in onze bezetenheid van kwantificering waarbij alles tot en met smaak, gevoel, kunst in statistieken moet worden uitgedrukt en we het op die manier willen beheersen, zal onze eigen biologische en ook spirituele natuur gaan steigeren.
De beveiliging tegen mijn eigen binarisering is ideeën voor meningen te laten gaan is regelmatig de slappe lach krijgen van niets, genieten van volstrekt nutteloze dingen doen, met tranen in mijn ogen bewegingsloos een uur in de Sagrada Familia staan kijken naar waar Gaudí ooit mee begon of een absurde maaltijd maken waar ik mezelf uitdaag om drop, mayonaise, rijst, saté, kersen en slagroom te combineren.
Naast alle ellende die Corona voor veel mensen heeft gebracht, heeft het ons misschien ook even afstand laten nemen en laten kijken naar de binaire valkuil. Veel plezier bij het regelmatig ontregelen :-)
George Parker
+31 6 5110 8415