INLEIDING

4 stadia van creatief via reactief naar destructief gedrag

In de proloog van Creatief Transformeren beschrijf ik hoe we in vier stappen ontkoppelen van onze creatieve natuur en we vervallen tot destructief gedrag (animatie).

POLARISATIE: OORZAAK EN OPLOSSING

Polarisatie is van alle tijden, maar de verscherping ervan in de politiek, op social media en in de samenleving is onmiskenbaar. In mijn ogen ligt de oorzaak in het falen van gevoel en verbeeldingskracht – twee krachten die ons verbinden, nu steeds vaker uitgeschakeld raken.

Herstellen begint vaak met herkennen. Daarom deze serie van 4 artikelen.

HERKENNEN

In deze en de komende drie nieuwsbrieven neem ik je mee door de vier stadia van ontkoppeling:

• Van creatief naar passief (deel 1/4)
• Van passief naar reactief (deel 2/4)
• Van reactief naar exclusief (deel 3/4)
• Van exclusief naar destructief gedrag (deel 4/4)

HERSTELLEN

Voor elk stadium beschrijf ik:

1. Wat gebeurt er in deze fase?
2. Wat lever je in?
3. Wat zijn de symptomen?
4. Een concreet voorbeeld.
5. Tips om jezelf (en anderen) even uit de waan van de dag te halen en opnieuw verbinding te maken met je creatieve kracht.

De 1e fase: we vergeten dat we scheppende wezens zijn

1. Wat gebeurt er tijdens deze stap van verwijdering? 

In de eerste fase van ontkoppeling van onze creatieve natuur vergeten we twee fundamentele principes:

• Alles om je heen is het resultaat van een creatief proces.

• Je bent per definitie altijd aan het creëren en dus mede-maker van je huidige realiteit.

“Per definitie?” Ja. Creëren betekent simpelweg “iets de realiteit inbrengen”. Neem een willekeurig object en vraag je af: hoe is dit er gekomen? Juist, iemand heeft het verzonnen en gemaakt.

Zelfs het feit dat je deze woorden nu leest, is een creatie. Met die actie breng je een ervaring de realiteit in. Misschien geen wereldschokkende of levens-veranderende, maar wél een keuze die je dag en je perspectief beïnvloedt.

Onbewust en automatisch creëren werkt prima.

In verreweg de meeste gevallen creëren we onbewust en automatisch. Maar ook dan bepalen we—soms subtiel, soms drastisch—de koers van ons leven.

Soms creëren we met een bewuste intentie. Soms met verstrekkende gevolgen. Soms nauwelijks merkbaar. Maar hoe dan ook: wij creëren continu de wereld om ons heen en sturen daarmee het verloop van ons bestaan.

Aangeleerde onmacht en passiviteit

Als je dit vergeet, lijkt het alsof de wereld autonoom ontstaat, buiten jouw invloed om. Je begint te geloven dat externe krachten de dienst uitmaken. Langzaam geef je de macht over je eigen leven uit handen. Dat kan zover gaan dat je jezelf als slachtoffer gaat zien van invloeden om je heen.

2. Wat lever je in? 

• Onze onschuld (of Beginner’s Mind) – De frisse, open blik waarmee we onszelf en de wereld in verwondering kunnen zien.

• Ons besef dat we creators zijn – We vergeten dat we de (mede-)vormgevers van onze eigen realiteit zijn.

• Ons vermogen om het onmogelijke voor te stellen – Einstein zei: “Verbeeldingskracht is belangrijker dan kennis. Kennis brengt je van A naar B. Verbeeldingskracht brengt je overal.” Ons leervermogen stelt ons in staat dat te realiseren.

• De magie van verrassing en vernieuwing – Niets voelt écht nieuw meer; alles lijkt slechts een herhaling van wat al was.

3. Symptomen van deze fase

In deze fase weten we rationeel nog wel dat we makers zijn, maar voelen we het niet meer. Dit zijn enkele symptomen die je bij jezelf of anderen kunt herkennen:

• Gevoel van stagnatie, routine en verveling – Het leven voelt als een herhaling van zetten, zonder echte vernieuwing.
• Veel gebruik van passieve taal – “Zo is het nu eenmaal.” “Ik kan er niets aan veranderen.”
• Gebrek aan energie, inspiratie en motivatie – Dingen moeten in plaats van dat ze mogen of ontstaan.
• Het idee dat externe factoren bepalend zijn voor succes – Je ervaart minder grip op je eigen koers.
• Anderen (of omstandigheden) de schuld geven van mislukking – De verantwoordelijkheid lijkt buiten jezelf te liggen.

4. Voorbeeld: zelfs als je aangeboren nieuwsgierig en creatief bent raak je daar soms los van

In 1903—maanden voordat de gebroeders Wright hun eerste bemande, gemotoriseerde vlucht maakten—schreef astronoom en wiskundige Simon Newcomb (1835-1909) een artikel waarin hij stelde dat gemotoriseerd vliegen onmogelijk was:

“No such machine can navigate the air unless guided by something  having life.”

Zijn artikel, The Outlook for the Flying Machine, is fascinerend. Want Newcomb was geen fantasieloze denker—hij begreep juist als wetenschapper het creatieve vermogen van de mens. Hij vermoedde zelfs dat we in de 20e eeuw een manier zouden vinden om door de lucht te reizen. Maar zonder levende wezens zoals vogels? Dat leek hem uitgesloten.

Dit laat zien dat, hoe nieuwsgierig, open en creatief je ook bent, je onvermijdelijk tegen de grenzen van je eigen voorstellingsvermogen aanloopt. (Waarom dat zo is, lees je in Deel 3 van Creatief Transformeren.)

Gelukkig kunnen we altijd terug naar de Beginner’s Mind—en weer met open ogen kijken.

5. Wat kun je doen om jezelf terug te brengen naar de Beginner’s Mind? 

In deze fase heb je jezelf nog niet zo diep ingegraven als in fase 3 en 4. Met eenvoudige oefeningen kun je al terugkeren naar je open kern. Het hoofdstuk over Intentie biedt nog meer technieken (zie inhoudsopgave in het sample).

Hier zijn drie eenvoudige, beproefde, methodes—die je ook terugvindt in eeuwenoude tradities—om de realiteit weer als een creatief proces van verandering te ervaren en jezelf als (mede-)creator te zien. Ik gebruik deze en vele meer als ik processen begeleid en in workshops om deelnemers uit de waan van de dag te brengen. Ze komen terug bij hun oorspronkelijke inspiratiebronnen en kunnen beter hun wensen visualiseren.

1. Objectoefening

Kies een willekeurig object in je omgeving: je kleding, smartphone, een mok. 👉 Stel je voor hoe het ontstaan is.

• Wie kwam op het idee?
• Wie hebben eraan meegewerkt?
• Waar kwam de inspiratie vandaan?
• Welke materialen zijn gebruikt, en wie maakte die?

Onvermijdelijk kom je tot de conclusie dat alles om je heen een creatie is. Of je het nu nuttig, mooi of briljant vindt (of juist niet), doet er niet toe.

2. Ichi-go Ichi-e

Het Japanse concept ‘ichi-go iche-e‘ betekent letterlijk ‘1 keer, 1 bijeenkomst’. Het maakt ons bewust dat elk moment en elke ontmoeting uniek is. Zelfs als je met bekenden samenkomt want jij, en zij, zijn veranderd sinds de laatste keer. Het concept wordt meestal geassocieerd met de Japanse theeceremonie.

Oefen tijdens je eerstvolgende ontmoeting met een bekende ichi-go ichi-e. 👉 Bedenk je dat het moment daarvoor nooit is voorkomen omdat de aanleiding, omstandigheden, jij, de persoon en mogelijk ook de plek veranderd zijn. Word je bewust van de eeuwige veranderende beweging van het leven. En besef dat je de herinnering aan dit moment kunt beïnvloeden door wat je zegt, wat je doet, hoe je contact maakt.

3. Traditionele zelfonderzoek-oefening

(Waarschuwing: werkt minder goed voor sceptici, overdenkers en rationeel ingestelde mensen! 😉)

Deze oefening komt voor in veel spirituele tradities, zoals Zen-boeddhisme (waar ook het concept Shoshin—Beginner’s Mind—vandaan komt), maar ook in Advaita Vedanta, Soefisme en de Hermetica.

👉 Kijk geconcenteerd naar de palm van je hand en je vingers. Staar er een paar minuten naar en besef dat jouw vingerafdruk en de lijnen op je hand uniek zijn—tussen 8 miljard mensen, die ieder óók een unieke vingerafdruk hebben.

Als je dit geconcentreerd doet, voel je een subtiele verschuiving: je komt in contact met je eigen energie en kern.