Ik vertrouw wie me met liefde bespot
Mijn vader was geniaal met woorden. Koppel dat aan een scherp observatievermogen en je krijgt Sinterklaasgedichten de scherp schuurden en je tegelijk onbedaarlijk lieten lachen. We bleven lang Sinterklaas vieren nadat we er niet meer in geloofden. Daarbij ging het allang niet meer om de cadeautjes maar om prachtige surprises en vooral de gedichten.
Hij wist je daarin heel fijntjes te confronteren met je tekortkomingen. Ze klonken als een karikaturale vervorming van je gedrag alsof je in een lachspiegel keek. Maar eigenlijk waren ze een kleurrijke omschrijving van de feiten.
In mijn geval werd ik geconfronteerd over de balans tussen nadrukkelijk aanwezig zijn en bescheidenheid, tussen teveel hooi op je vork nemen en rust, tussen chaotisch creatief zijn en je beperken. Het zal duidelijk zijn waar bij mij de balans naar toe zou moeten verschuiven.
Verzet
Hij gaf daar overigens geen tips voor verbetering. De liefdevol spottende omschrijvingen van mijn gedrag waren voldoende om me bewust te worden van hoe ik van de buitenkant werd gezien en dat bewustzijn zorgde voor leren.
Mijn typische reactie op goedbedoelde tips en adviezen die soms een vermanende ondertoon hadden was, en is, meestal eigenwijs verzet. “Nee, wat je nu zegt is niet waar want…”. Ongevraagde feedback stimuleert bij mij een stroom van tegenargumenten, ontkenning of innerlijke impulsen die tot arrestatie zouden leiden als ik ze in acties zou omzetten.
Zin en onzin van tips en adviezen
Een deel van die tips en adviezen zeggen natuurlijk meer over de waarnemer dan over mijn gedrag. Want niet alleen ‘beauty is in the eye of the beholder’ maar dat filter speelt natuurlijk ook een rol bij het zien van gedrag van de ander. Dus een deel van mijn verzet klopt omdat ik voel dat het niet over mij gaat maar de ander me in diens normen probeert te persen en zijn eigen problemen op mij projecteert.
Maar een ander deel van observaties van anderen zijn zeer waardevol. Je leert dat jouw natuurlijke gedrag soms compleet in het verkeerde keelgat kan schieten bij iemand anders.
Zo wordt bijvoorbeeld directheid in de soms über-directe manier van omgang in mijn geboorteplaats Rotterdam als lekker ervaren. Maar zonder inleidingen en omwegen je hart luchten kan in Vlaanderen of in Duitsland als een tikkeltje onwellevend en ongepast overkomen. En dan zeg ik het op zijn niet-Rotterdams.
Dat betekent niet dat direct zijn slecht is. Het is alleen vaak minder effectief in die omgevingen. Omgekeerd moet je in een typische Rotterdamse omgeving weer niet de poezelig en omzichtig zijn. Dan is het geduld snel op.
Als je dat niet weet blijf je hardnekkig ‘jezelf zijn’ terwijl je onbewust anderen beschadigt. Van dat type gedrag zien we op het politieke podium al meer dan voldoende.
Geaccepteerde feedback betekent instant leren
Hoe meer je hoort van anderen over hoe je overkomt in verschillende situaties, des te meer kun je het instrument dat je bent bespelen. Maar het is lang niet altijd makkelijk om te horen hoe je overkomt. Dus waren de gedichten van mijn vader en de brieven die hij me schreef sinds mijn tienerjaren een zegen.
Als bij een confrontatie de lach vóór de confrontatie komt, accepteer je die feedback stukken makkelijker. Het grote voordeel van het direct doorslikken van wat je hoort, is dat je instant leert. Het is alsof de opmerking direct gedownload en geïnstalleerd wordt op je systeem. Als je erover moet nadenken en plannen moet maken wat je ermee gaat doen, kost dat veel meer tijd.
Geaccepteerde feedback verandert je instant, al is het maar een klein beetje. Van de vele dingen die ik van mijn ouders meekreeg is speelsheid en een gevoel voor humor, met name over mezelf, de meest kostbare. Want het is de sleutel tot leervermogen zoals ik me later realiseerde.
Iemand die me liefdevol te kakken zet helpt me instant te leren. En als ik mezelf liefdevol te kakken zet door een gezonde portie zelfspot help ik mezelf. Het verzet tegen verandering smelt weg. En de bereidheid tot iets nieuws uitproberen neemt toe.
We zien er vaak belachelijk uit vanaf de buitenkant
Onze verbeeldingskracht speelt bij zelfspot én bij leren een cruciale rol Het helpt ons afstand te nemen en onszelf door de ogen van iemand anders te zien. Ineens realiseren we ons hoe belachelijk onze onbeholpenheid eruit ziet. Als je jezelf wel eens hebt zien ruzie maken om niets, onzeker hebt zien zien worden, zien vrijen of een stupide fout zien goedpraten terwijl je wist dat iedereen het doorhad, weet je wat ik bedoel.
Zelfspot in een veranderende wereld
In de praktijk zien we bewijzen van het feit dat gebrek aan zelfspot en zelfrelativering samenhangen met leer- en verandervermogen. Een president die de belachelijkheid van een situatie en van zijn eigen vaak onsamenhangende verhalen niet kan inzien, heeft in mijn ogen per definitie een leerbeperking. Joe Biden’s gevoel voor humor en zelfspot en -relativering bewijzen in mijn ogen dat hij meer leervermogen heeft dan Donal Trump als we de verhalen in het boek van zijn nichtje Mary Trump (“Te veel en nooit genoeg”) mogen geloven.
Roeien met de riemen die ons beloofd zijn
Dat leervermogen is wat ze in een snel veranderende wereld hard nodig hebben. Niet alleen in een land waarvan een groot deel in zijn puberteit lijkt te verkeren met als symptomen met de deuren slaan, schreeuwen, denken dat alles om hen draait en zichzelf véél te serieus nemen. Maar ook in organisaties, teams en ons eigen leven is leervermogen cruciaal om om te gaan met veranderende omstandigheden. En dat begint met de bevrijdende lach als je weer eens moet roeien met de riemen die je beloofd zijn.
George Parker
george@georgeparker.nl
06 5110 8415
