Angst als vriend

Ik was 8 en stond trillend op de judomat. Tegenover me stond een jongen die veel groter en sterker was dan ik. Maar als ik de foto van die wedstrijd zie, ben ik net iets groter dan hij. “Hij veegt me zo van de mat…hij gaat me pijn doen…ik ga verliezen en mijn vader kijkt toe…Help!” Ik voel me week in mijn onderbuik, mijn knieën bezwijken en ik voel tranen achter mijn ogen.

Tegelijk denk ik terug aan de vernedering tijdens een judoles een paar jaar daarvoor. De sensei had nog gezegd: “Wie de volgende keer de oefening niet goed doet, krijgt een pak slaag.” Ik deed extra mijn best en juist daardoor maakte ik een fout.

Alle andere kinderen gingen in een rij staan, hun benen gespreid. En ik moest op mijn knieën tussen die rij benen doorkruipen om zo snel mogelijk naar de andere kant te komen. En zij mochten me op mijn billen slaan. Ik schaamde me. En was boos op mezelf.

En nu kon hetzelfde gebeuren. Ik zou een pak slaag krijgen van die gozer. Het zou weer lijken op ‘walk of shame’ kruipen. Althans in mijn hoofd. De gedachte was onverdraaglijk. Mijn woede groeide. De angst om te verliezen sloeg om in het verlangen te winnen zodat ik me niet hoefde te schamen achteraf. Ik vergat mijn gedachten en ging als de Hulk tekeer. Voor ik het wist was de wedstrijd afgelopen en lag die grote jongen op de grond.

Ippon.

Ik kon me niet eens herinneren met welke worp ik hem had gegooid. Het enige wat ik me herinner was de elektrische energie die ik voelde. En nog uren en dagen erna het gelukzalige gevoel van gewonnen te hebben. De angst om te falen was mijn bondgenoot geweest.

Het gevaar van eenzijdigheid

Er zijn vele bewegingen, filosofieën, religies, stromingen in coaching en leiderschap die het positivisme aanhangen. Geweldloos communiceren, zonder oordeel kijken, waarderend onderzoeken, de geluks-beweging, positief denken en ga zo maar door. Dat zijn geweldig behulpzame manieren en technieken natuurlijk en ze hebben ervoor gezorgd dat talloze mensen zich beter voelen en anderen kunnen helpen zich beter te voelen.

Het gevaar is dat je delen van de realiteit negeert of ontkent. En dat kan leiden tot eenzijdigheid wat zich uiteindelijk tegen je keert. Een oordeelloos-kijken aanhanger kan bijvoorbeeld een oordeel hebben over mensen die dat niet doen. Een geweldloos communiceren fan kan wel eens gewelddadige gedachten krijgen over wie niet geweldloos communiceert. Dat gaat natuurlijk te ver.

Het gaat namelijk tegen de polaire natuur van onze realiteit in. Als je iets te ver in een bepaalde richting duwt roep je het tegendeel op. Nietzsche beschreef dat ooit als het ‘fatum’, het lot,. Dat is geen kracht buiten jezelf. Maar je roept die zelf op door je denken en gedrag. Hij zei dat de klerk, die altijd alles perfect op orde wil hebben in zijn archief, het moment oproept dat op een dag het raam openstaat en het hele archief in een chaos verandert.

Maar hoe kun je dan gebruik maken van het tegengestelde van waar je in gelooft?

In het creatief proces heb je altijd te maken met polaire tegenstellingen. Simpel gezegd: als ik een lijn teken op papier, definieer ik daarmee ook de witruimte eromheen. Of als ik stilte laat vallen in een act roep ik daarmee een spanning op die maar de tegenkracht verlangt: geluid. In het creatief proces gaat het niet om het een óf het ander, maar om de dynamiek en energie die je oproept mét alle elementen.

Je bent geen realist in de zin van niet verder kunnen kijken dan wat het verleden je vertelt dat kan. Je bent een realist in de zin van het erkennen van alles wat in de realiteit bestaat. De realiteit buiten je en binnen je. Het lichte en donkere. Het comfortabele en het oncomfortabele. De hoop en de angst.

Je speelt met al die dingen om te kijken hoe je energie kunt opwekken. Net zoals de het contact tussen plus- én de minpool in het stopcontact elektrische energie laat stromen.

Ik ervoer tijdens die judowedstrijd dat het toestaan van angst en, achteraf bezien, ín mijn angst duiken, leidde tot het ontwaken van hele andere krachten. Ik moest mijn angst voor mijn tegenstander én mijn angst om te verliezen en me te schamen recht in de ogen kijken. Toen ik die twee kanten tegelijk voelde werkte dat als de plus- en minpool die, in contact met elkaar, me transformeerde.

Als je these en antithese met elkaar in contact brengt ontstaat synthese. En dat is vaak geen compromis waarin these en antithese nog herkenbare onderdelen zijn. Het is iets dat daarboven uitstijgt en een andere vorm heeft gekregen. Zoals de twee onderdelen van twee componentenlijm niet gewoon mengen maar een sterkere soort lijm maken.

Covid-19 en angst

In deze tijd worden we allemaal met onzekerheden en angst geconfronteerd. Gezondheid, werk, onze financiële situatie, gebrek aan contact met mensen waarvan we houden, veranderde relaties thuis, hoe dit allemaal ontwikkelt als het veel langer duurt. We spelen met scenario’s in ons hoofd.

Als je gebruik wilt maken van bovenstaande principes, zie dan alles wat in je gebeurt onder ogen. De positieve scenario’s maar ook de angstige horror scenario’s. Vergroot ze allebei, maak ze karikaturaal. Laat je inspireren door vele kunstenaars die je voorgingen en al die leuke en minder leuke scenario’s in boeken en films uitwerkten. 

Zoek naar wat taboe-gevoelens voor je zijn. En probeer ze niet terug te dringen als het oncomfortabel begint te worden of soms ronduit bedreigend. Spreek de scenario’s uit, schrijf ze op, teken ze, maak er collages van. Ontspan bij het onder ogen zien van al het gedoe in je hoofd en je gevoel. Synthesize. Oftewel wees nieuwsgierig wat er gebeurt als je scenario’s mengt zoals twee componentenlijm.

Welke impuls je ook krijgt, volg die door er iets kleins mee te doen. Maak iets dat de energie die die impuls oproept volgt. Een ding, woorden, een spel, een moment met vrienden, ideeën over wat je kunt ondernemen, een beslissing, een script voor een film…de lijst is eindeloos.

#SocialeAfstand #EmotioneleNabijheid

George Parker

+31 6 5110 8415